KABAR PRIANGAN - Jante Arkidam adalah kumpulan sajak sastrawan besar Indonesia, Ajip Rosidi. Pertama kali diterbitkan oleh Cupu Manik tahun 1967, lalu kembali diterbitkan oleh Pustaka Bandung tahun 1989, dan terakhir diterbitkan pada tahun 2008 oleh PT Kitab Buku Utama.
Jante Arkidam merupakan salah satu judul puisi dalam kumpulan sajak berbahasa Sunda tersebut. Jante juga merupakan nama tokoh dalam puisi itu.
Jante Arkidam menjadi puisi yang harus dibacakan dalam Pasanggiri Maca Sajak Singrancage Piala Ajip Rosidi 2023 dalam rangka memperingati Hari Bahasa Ibu Internasional (HBII) 2023. Hal itu sebagai bentuk perhormatan terhadap Almarhum Ajip Rosidi.
Jante Arkidam adalah puisi narasi dan termasuk epik. Puisi tersebut ditulis dengan dua bahasa, Indonesia dan Sunda. Puisi atau sajak yang berbahasa Sunda diterbitkan oleh penerbit Pustaka tahun 1989.
Baca Juga: Peringati HBII 2023, Singrancage Gelar Lomba-lomba Berbahasa Sunda, Simak Berbagai Jenis Lombanya
Puisi tersebut menceritakan seorang tokoh buronan yang kabur dari penjara. Ia adalah tokoh antagonis dari kelompok marginal yang garang, licik, dan sakti, tapi disukai oleh semua wanita.
Jante adalah jagoan, ditakuti oleh banyak orang, Mantri Polisi dan Wedana pun menjadi bahan olok-oloknya. Mereka adalah pembesar yang dihormati masyarakat. Apalagi pada latar waktu seperti itu, membantah golongan borjuis sangatlah tidak mungkin.
Meski sosok dan kisah Jante dibangun dengan kearifan Pasundan, tapi kisahnya membuat kita teringat pada Robin Hood, sosok pada Abad Pertengahan di Inggris yang menjadi pahlawan bagi rakyat karena harta yang ia ambil dari orang kaya disalurkan kepada kaum miskin.
Baca Juga: Boboko, Wadah Nasi Khas Sunda yang Penuh Filosofi. “Isi dan Cangkang Harus Sesuai”
Berikut puisi atau sajak Sunda, Jante Arkidam yang akan dilombakan dalam Pasanggiri Maca Sajak Singrancage Piala Ajip Rosidi 2023:
JANTÉ ARKIDAM
Sajak Ajip Rosidi
Panonna beureum siki saga
Leungeunna seukeut lalancip gobang
Niplasan badan dahan gedang
Arkidam, Janté Arkidam
Di pangaduan di kalangan ronggéng
Ngan hiji jagoan
Arkidam, Janté Arkidam
Ti peuting angkeub ku mendung
Janté raja alam peteng
Matek aji panarawangan
Manjing ka liang sasoroting sinar
Jariji beusi pakgadé miley ku ramona
Ti peuting ngadalingding wangi
Janté raja dina tayuban
Ngagakgak seuri ngibingan ronggéng
’Mantri pulisi, ngalieuk ka ieu!
Bantingkeun kartu bantingkeun dadu!
Wadana, ulah nundutan di dinya!
Urang ngibing jeung kula, Janté Arkidam!’
Silih teuteup
wadana jeung mantri pulisi:
’Janté, Janté Arkidam
Ngabongkar pakgadé peuting tadi
Ayeuna makalangan di nu tayuban!’
’Enya, kula Janté Arkidam
Sing saha nu wani maju rék ditigas
Leungeun kula lalancip pedang!’
Ngahéphép sapanglalajoan
Neuteup ka Janté nu matana ngembang wéra
’Ku naon neuteup ka kula?
Teruskeun ngibing, peuting nyérélék béak!’
Ramé deui kalangan, ramé deui pangaduan
Janté masih ngibing nyolémpang saléndang
Nguyup arak sloki kasalapanlikur
Waktu beurang datang, Janté ngagolér
Diburu ku mantri pulisi:
’Janté, Janté Arkidam, Nusa Kambangan!’
Ngagisik mata hayang sidik
Janté mencrong mantri pulisi:
’Ki Mantri, tindakan anjeun léléwa bikang
Ngabokong jalma keur tibra!’
Arkidam ditalikung leungeunna dua
Sorot matana ngentab seuneuan
Saméméh béak poé kahiji
Janté minggat nitih cahya
Kaluar ti panjara
Saméméh cunduk peuting kahiji
Mantri pulisi nyungseb di dasar walungan
Teu nyawaan
’Saha jago nu nungtut béla?
Datang mun kaula nyaring!’
Susumbarna ngumandang di beuteung peuting
Janté ngabedega di sasakgantung
Taya saurang jalma nu datang
Janté nguncud neuleuman jempling
Randa maésan tadi beurang
Ka imahna Janté datang
Wanita mana nu teu taluk ka manéhna?
Simbar dada hideung galing
Biwir amis jeruk garut
Létah madu kalapa puan
Kumis reuseuk sapu injuk
Arkidam, Janté Arkidam
Téng tilu di tangsi pulisi
Janté lilir katilu kali
Ngajambak meles buuk handapeunana
Téng lima di tangsi
Hianat randa gigireunana
Janté lilir kabaribinan
Geblig léngkah sakuriling imah
Janté ditingker, taya jalan geusan ingkah
Panangtang wadana:
’Janté, hudang!
Urang datang males pati!’
’Sing saha jago, asup!
Mun geus bosen nya hirup!’
’Mana ari Janté nu gagah?
Geuning teu wani bijil ti imah?’
’Badan andika palapah gedang leungeun kula lalancip gobang!’
Nembus kaca Janté nangtung dina wuwung
Ngabendéng nyérangkeun nu ngepung
Janté sidakep bari ngiceup
’He balaréa,
Na Janté aya di mana?’
Tinglalieuk jalma nu ngarepung
Sora Janté handapeun tanjung
’Udag mangkelukna minggat!’
Janté lumpat ka kebon tiwu
Kebon dikepung jalma sakampung
Janté nyumput di dapuranana
Taya nu wani muru
Lalancip gobang leungeunna
’Janté nu sakti, kaluar mun enya wani!’
Janté gigideug tilu kali
Mangrupa istri
’Euleueuh geulis kacida enéng nu ngalangkung
Nu henteu ningali Janté di kebon tiwu?’
’Janté? Duka.
Teu mendak jalma saurang
Di jero kebon carangcang tihang!’
’Na siga rurusuhan, naha aya bujengeun?’
’Nyisi, bisi pasar kaburu sepi!’
Sanggeus anggang Janté leumpang
Gigideug mangrupa asalna deui
‘Hé balaréa sakampung
Mata andika mata dadu!’
Tinglalieuk jalma nu ngepung
Janté hohoak tukangeunana
Diudag deui diberik deui Janté Arkidam
Lumpat nitih cahya beurang
Napak kancang beungeut walungan
Nepi ka panyumputanana.
Jatiwangi, 1956
Dicutat dari buku Janté Arkidam (Penerbit Pustaka, 1989)*